Edukacja zdalna w kształceniu specjalnym wydaje się być czymś zupełnie nierealnym. Przekazywanie wiedzy, nauka umiejętności, również tych podstawowych jest niemożliwa na odległość, tym bardziej jeżeli nie chcemy obciążać dodatkowo i tak postawionych w trudnej sytuacji rodziców. Realizowanie zadań terapeutycznych w pracy z dziećmi z zaburzeniami ze spektrum autyzmu? Jak tego dokonać? Kiedy nawiązanie “kontaktu” w bezpośredniej relacji jest często wyzwaniem, a co dopiero przez ekran komputera. To sprawia, że nauczyciele w kształceniu specjalnym, terapeuci, nauczyciele rewalidacji, chcąc w jakiś sposób zrealizować założenia wynikające z programu terapeutycznego oraz z trudności ucznia, stają wręcz na głowie, by sprostać oczekiwaniom rodziców, dyrektorów, a przede wszystkim utrzymać w miarę satysfakcjonującą ciągłość terapii i wspomóc rodziców w tym ciężkim okresie.

Nie podlega wątpliwości fakt,  że wszyscy robią co mogą, by praca zdalna przebiegała sprawnie, na miarę możliwości dzieci i ich rodzin. Każdy terapeuta stara się otoczyć opieką rodzica swojego podopiecznego, tak by ograniczyć skutki izolacji społecznej i edukacyjnej.
Lecz niestety nie ma idealnego rozwiązania w tej sytuacji. Zdajemy sobie sprawę z ograniczeń czasowych rodziców, ale również nie zapominamy o tym, że i wśród nauczycieli są rodzice, którzy pracują w towarzystwie swoich dzieci. Istnieje również szereg innych trudności jakie zauważa się w takiej zdalnej pracy. Zaliczyć do nich możemy ograniczenia sprzętowe czy chociażby duże trudności wynikające z funkcjonowania dzieci, słaba generalizacja i często zaniżona motywacja,  powodują sytuację w której rodzic nie jest w stanie zrealizować nawet 10% z tego, co proponujemy. Wszyscy zostaliśmy wrzuceni niejako na głęboką wodę i każdy – nauczyciele, terapeuci, rodzice, a przede wszystkim dzieci, muszą się w tej nowej rzeczywistości odnaleźć. I miejmy tę świadomość, szanujmy i wspierajmy się nawzajem. 

Proponując zadania naszym podopiecznym zasyp kartami pracy jest nieunikniony. Można jednak wyjść naprzeciw potrzebom dzieci w bardziej kreatywny sposób i zaproponować im realizację zadań w mniej standardowym wydaniu. Na pewno już to robicie i szukacie wciąż nowych pomysłów, ćwiczeń i zabaw dla swoich uczniów. Mamy kilka propozycji, którymi chętnie się podzielimy. Zakładają one kształtowanie umiejętności innych niż edukacyjne, pewną atrakcyjność dla ucznia oraz rodzaj wsparcia dla rodziców (np. jak zająć dziecko z ASD, żeby rano napić się kawy :)) Takie wskazówki i formy pomocy na pewno będą miło odebrane, a dzieci chwilowo odetchną od następnej kartki z cyframi/literami etc. W aktualnej sytuacji będą inspiracją do proponowanych w kształceniu zdalnym działań, a w  przyszłości pomysłem na ciekawą pracę domową i współpracę z rodzicem podopiecznego. Zapraszamy! 

◊  Samodzielność

Rekomendacje Ministerstwa Edukacji Narodowej obszarze edukacji dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi  skupiają się na umiejętnościach związanych z samodzielnością i szeroko rozumianym funkcjonowaniem dziecka w domu. Wiemy o tym, że w przypadku dzieci z ASD i dzieci z niepełnosprawnością intelektualną jest to istotna kwestia i nierzadko bywa podstawą naszej pracy z uczniem. Pytanie brzmi – jak to zrobić zdalnie, nie widząc ucznia? Naszą odpowiedzią na tę kwestię są karty pracy oparte na planach aktywności, które za pomocą obrazków lub zdań wskazują następujące po sobie czynności. Realizacja propozycji zamieszczonych w materiałach wymaga zaangażowania się w to  rodziców dziecka, ale sama forma zadania jest na tyle ciekawa (szczególnie odhaczanie wykonanych już czynności), że może być odbierana bardziej jako zabawa niż nauka. Plan aktywności może być również podawany uczniowi podczas połączenia on-line bezpośrednio przez nas. Warto pamiętać, by na kartach umieścić wzmocnienia dla ucznia w postaci wyrażeń  Brawo! Piękna robota! W przypadku dzieci nieczytających, będzie to wskazówka dla rodziców, by pochwalić swoją pociechę za wykonanie zadania. Poniżej  przykładowe karty pracy:

• dla nieczytających

Posiłek                                                                                                                             Wizyta w sklepie

Źródło/ Karty są częścią publikacji “Zeszyt kart pracy do podstawy programowej kształcenia ogólnego dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkołach podstawowych” Katarzyna Cichocka-Segiet, Justyna Fortuna
Do pobrania na stronie ministerialnej: https://www.gov.pl/web/edukacja/wsparcie-uczniow-ze-specjalnymi-potrzebami-edukacyjnymi

• dla czytających

Porządki w domu

Do pobrania w całości tu ⇒ Jestem samodzielny – porządki część 1

◊  Zabawa 

Naukę zabawy możemy przeprowadzić na wiele sposobów, oto dwa z nich:

• nagranie filmiku, gdzie pokazujemy daną zabawę, np. w lekarza i aktywujemy dziecko do tej czynności po drugiej stronie ekranu,
• plan aktywności, gdzie wklejamy kilka “zabaw”, które dziecko ma w domu, np. puzzle, auta, kolorowanka, budowanie toru, układanie domino itd. Jego zadaniem jest zabawa kolejno proponowanymi rzeczami i odhaczanie tych elementów, które już wykonał. Dla mnie jest to aktualnie zadanie numer jeden, kiedy muszę zrobić coś w domu albo do pracy, a mój trzylatek pałęta się za mną, bo nie wie ze sobą zrobić :) Otrzymuje w ten sposób inspirację i pomysł na zabawę. Zwykle znajduje na planie do zabawy coś, na co ma ochotę i zabiera się dziarsko do tej aktywności. I nawet nie chodzi o to, by wykonać wszystkie zabawy z listy, tylko dać pewną propozycje dla dzieci, które mają problem z wymyśleniem sobie “samotnego” zajęcia. I tak, to mogą być wklejone byle jak zdjęcia z googla. Szczególnie, kiedy listę aktywności wykonuje rodzic :) Przykłady poniżej:

• plan za zabawę

Źródło: http://www.centrumdzieciecejterapii.pl/terapia-behawioralna/plan-aktywnosci-nauka-zabawy/

• szybki plan aktywności 

◊  Prezentacja interaktywna 

Jest to materiał dydaktyczny, którego przygotowanie wymaga trochę czasu, ale plus jest taki, że możemy go wykorzystywać potem wielokrotnie. Dla ucznia jest miłą odmianą, bo dzieją się fajne rzeczy, można klikać, coś się rusza, coś się odzywa. Na pewno wzbudzi ciekawość i skupi uwagę dzieci. W taką prezentację można obudować treści edukacyjne, wiersze, bajki, i co Wam tylko przyjdzie do głowy. Mogą zawierać pytania do dzieci, zagadki, a nawet krótkie filmiki itp. Ograniczeń praktycznie nie  ma. Przykład prezentacji:

• Kolorowy Ludzik

Do pobrania w całości tu ⇒ OPOWIADANIE Kolorowy Ludzik

Kolejne propozycje prezentacji na stronie już niedługo!

◊  Bajka z bonusem

Bajka nie taka straszna. Szczególnie, jeżeli dodamy do niej element edukacyjny. Po obejrzeniu bajki, na dziecko może czekać seria pytań dotycząca jej treści połączona z ciekawymi ilustracjami i efektami dźwiękowymi. Może być to prezentacja lub karta pracy, która sprawdzi co dziecko zapamiętało z bajki, zachęci do analizy jej treści, czy też sprowokuje do wymyślenia własnego alternatywnego zakończenia. To całkiem fajna zabawa i nauka w jednym  Jest to na pewno miłe oderwanie od standardowych kart pracy. Jednocześnie pamiętajmy, że powinny być to krótkie bajki, gdyż zaleca się, by dzieci do lat 5 nie przebywały przed ekranem więcej niż jedną godzinę dziennie. Popularne serie bajek dla dzieci zwykle zawierają 10 minutowe odcinki, co jest optymalne dla młodszych dzieci. Dla starszych ramy czasowe można zwiększyć, lecz warto trzymać się zasady, by czasu spędzanego przed ekranem było jak najmniej, a bajka stanowiła bardzo ciekawy, aczkolwiek niewielki element w zajęciach. 

Quiz o bajce w formie prezentacji 

Do pobrania w całości tu ⇒ https://drive.google.com/open?id=1q1bZcDveA_e8X1KGA7DPoK4gnbC6HtPh

◊  Nagrywanie filmików

Dokonanie nagrań swojego wizerunku czy głosu dla wielu z nas jest problematyczne i wiąże się z dużą tremą. Do tej pory z łatwością przychodziło nam zwracanie się do dużej ilości dorosłych i dzieci, z dokonywaniem nagrań nie jest już tak łatwo, mimo iż odbiorcami są osoby nam znane. Nagrywanie się narzuca pewne ramy wypowiedzi, a my sami często czujemy się mniej pewnie. Jednak po tak długiej nieobecności w szkole bądź przedszkolu musimy pamiętać, że dzieci zdążyły zatęsknić za nami, tak samo jak my za nimi. Możliwość zobaczenia czy usłyszenia swojej ,,Pani” w formie filmu  lub nagrania audio, może być dla dzieci świetną motywacją do wykonania aktywności proponowanych przez nas w ramach kształcenia na odległość.

Takie wideo-modelowanie świetnie sprawdzi się w przypadku ćwiczeń z zakresu naśladowania motorycznego w obrębie ruchów ciała, mimiki, ale również naśladowania z przedmiotem np. podczas uczenia czynności samoobsługowych czy domowych obowiązków. Jak doskonale wiemy u dzieci z całościowymi zaburzeniami rozwoju przeważa myślenie obrazowe, tym bardziej zwizualizowanie ćwiczenia bądź aktywności ułatwi ich wykonanie.

Proponowanie zadań w formie instruktażowego filmu lub tutorialu wspomoże z pewnością również pracę rodziców. Opisywanie przez nas celów i instruowanie w formie pisemnej dla niektórych zadań może być nieefektywne lub wręcz niemożliwe.

Pod poniższymi linkami znaleźć można przykładowe filmy modelujące czynności dnia codziennego.

https://www.youtube.com/channel/UCI7UFOAtmhiWp5oS2Ffuw7A/videos

https://www.youtube.com/channel/UCTatv6hUBzzkGiQ9gd06Hmw/videos

◊  Muzykoterapia

Muzyka łagodzi, relaksuje i daje odprężenie. Dla wielu z nas jest istotnym czynnikiem regulującym emocje i stres. Podobnie dzieje się u dzieci, one często nie mogąc poradzić sobie z emocjami towarzyszącymi w obecnej sytuacji, potrzebują wsparcia w ich regulacji. Wspólne śpiewanie daje poczucie więzi, ale i bezpieczeństwa, jest sposobem na rodzinne spędzenie czasu. Głos ludzki ma swoisty charakter terapeutyczny, rezonując po ciele przynosi ukojenie.

Ważny podczas śpiewu jest też oddech. Taką sesję relaksacji z piosenką, można zacząć od kilku krótkich ćwiczeń oddechowych np. wciągania powietrza noskiem, zatrzymywania go na sekundę, dwie i wypuszczania ustami. Seria powtórzeń świadomego oddechu łagodzi stres i przygotuje przeponę do śpiewu.  Oprócz standardowych utworów dziecięcych z rozbudowaną linią melodyczną i chórkami, warto pokusić się o utwory i piosenki wykonywane a capella lub przy akompaniamencie mniejszej ilości instrumentów. Świetną propozycją dla młodszych jak i starszych dzieci są utwory z powtarzalną frazą i prostą linią melodyczną, bowiem szybko zapadają w pamięć i są łatwe do odtworzenia nawet bez dostępu do oryginalnej piosenki.

Propozycje takich piosenek i wykonań można znaleźć w serwisie YouTube na kanałach np.

Pomelody  https://www.youtube.com/watch?v=UiM_7RWntUE oraz Mama śpiewa tata gra https://www.youtube.com/watch?v=iy3KBF6a1ns

To jeszcze nie koniec! :)

Niedługo ukaże się druga część artykułu, a w nim:

• taniec swobodny,
• edukacja emocjonalno-społeczna,
• polecanie bajek, książek, programów edukacyjnych,
• masaże dziecięce,
• gry planszowe.

Opracowanie: Oliwia Bruska, Joanna Czarnecka