Nasze dziecko często nie kontroluje swoich emocji, przejawia trudności w odpowiednim nawiązywaniu relacji, a bliscy zauważają, że jest wstydliwe, nieśmiałe, być może się czegoś boi, zdarza się, że zamyka się w sobie. Oczywistym jest, że robimy wszystko, by mu pomóc. Obecne czasy pozwalają nam na szybki dostęp do otchłani informacji powodując jednoczesną dezorientację. Zapoznajemy się z założeniami różnych terapii, przeglądamy oferty poradni i gabinetów terapeutycznych, wchodzimy na forum dla rodziców dzieci z trudnościami, zapoznajemy się z ich doświadczeniami, wśród nich TUS i mamy wrażenie, że już spotkaliśmy się z tym skrótem, chyba ktoś o nim wspominał, zatem…

Trening Umiejętności Społecznych (TUS) to czas i miejsce, podczas którego dzieci w różnym wieku mają okazję nauczyć się bezpiecznego nawiązywania relacji i rozwiązywania konfliktów społecznych. Dzieci w każdym wieku, głównie te borykające się z różnymi trudnościami, w czasie takich zajęć mają szansę nauczyć się i/lub rozwinąć zachowania akceptowane społecznie, a dodatkowo pracować nad regulacją emocji.

TUS skupia się przede wszystkim na tym, aby uczestnicy zajęć poszerzali zakres swoich kompetencji społecznych. Inaczej mówiąc, by nabywali zdolności do adekwatnego reagowania na codzienne sytuacje, które wymagają interakcji z innymi ludźmi. To, jakie są nasze umiejętności społeczne częściowo zależy od osobowości i temperamentu, które z kolei wpływają na to, jak jesteśmy odbierani przez innych, ale także jak my odbieramy ich. Jednakże sposobów funkcjonowania społecznego można się nauczyć.

Ćwiczenia z zakresu Treningu  Umiejętności Społecznych są jednym z najbardziej efektywnych sposobów na nabycie umiejętności słuchania, reagowania na wypowiedzi czy adekwatnego zadawania pytań. Pomagają w lepszym, bardziej satysfakcjonującym porozumiewaniu się z grupą rówieśniczą czy też rodziną. Wzmacniają pewność siebie, sprawczość dziecka i motywację do społecznych interakcji.

Zajęcia TUS odbywają się zwykle w kilkuosobowej grupie oraz, co ważne, regularnie – zazwyczaj raz w tygodniu przez ok. 45 min. Grupa uczestników powinna być zawsze taka sama, dopasowana pod względem wieku i wyjściowego poziomu kompetencji społecznych. Niezmienność i systematyczność tego typu treningu sprzyja budowaniu bezpiecznej przestrzeni i rozwijaniu tychże umiejętności w społeczności, której ufają. Trening może trwać kilka miesięcy, a nawet kilka lat. Zmiana zachowania nie następuje natychmiast, wymaga systematycznej i długiej pracy. Ostateczne efekty zależą też w dużej mierze od motywacji i  predyspozycji uczestnika treningu.

Każda metoda pracy ma określone wytyczne, mniej lub bardziej szczegółowe czy restrykcyjne. W Treningu Umiejętności Społecznych bazuje się na przyswajaniu zachowań prezentowanych przez terapeutę (modelowanie) i na wykonywaniu instrukcji zachowań, ponieważ każda ćwiczona umiejętność jest rozpisywana „krok po kroku”. Ważnym elementem jest też odgrywanie ról, kiedy to uczestnik odgrywa rolę wcześniej zademonstrowaną wedle instrukcji przez terapeutę, a także udzielanie informacji zwrotnej z udziałem pochwały czy nagród bazujących na komunikatach, emocjach oraz pozytywnych zachowaniach. Wszystko to ma na celu doprowadzenie do uogólnienia (generalizacji) umiejętności w innych sytuacjach życiowych.

Trenerzy Umiejętności Społecznych dążą do tego, by uczestnicy rozpoznawali swoje emocje i potrzeby, dostrzegali swoje mocne strony, a także budowali poczucie własnej wartości. Ważnym elementem zajęć jest także rozwijanie umiejętności komunikacyjnych w relacjach społecznych, nauka współdziałania oraz usprawnianie umiejętności wyrażania własnego zdania i argumentowania go. Zagadnienia te realizowane są za pomocą m.in. historyjek społecznych, kart emocji i sytuacji społecznych, gier społecznych. Do poruszania tych tematów pomocne mogą okazać się także elementy muzykoterapii, socjoterapii, bajkoterapii czy też dramy. W zajęcia można włączyć również prace plastyczne czy zabawy ruchowe – ważne, by techniki pracy dostosować do ogólnego poziomu funkcjonowania grupy.

Trening Umiejętności Społecznych jest przeznaczony przede wszystkim dla dzieci z wyzwaniami rozwojowymi, np. spektrum autyzmu, ADHD czy też dzieci zachowujących nieadekwatnie w sytuacjach społecznych.

W zajęciach mogą uczestniczyć dzieci od 4. do nawet 17. roku życia, w szczególności te nieintegrujące się z grupą przedszkolną czy szkolną, u których zauważalne są trudności z dostosowywaniem się do zasad funkcjonowania w grupie. TUS wspiera dzieci wycofane, nieśmiałe, czasami izolujące się, mające problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji, popadające  w konflikty z rówieśnikami i nauczycielami czy reagujące agresją w sytuacjach stresowych oraz mające trudności z kontrolowaniem złości.

W toku zajęć dzieci mają okazję nauczyć się wielu poszczególnych zachowań składających się na ogół umiejętności społecznych. Poprzez regularne uczestnictwo poparte odpowiednią motywacją, dzieci i młodzież uczą się rozpoznawać i nazywać swoje emocje oraz poznają sposoby radzenia sobie z nimi, jak i rozwijają umiejętność dostrzegania zalet u siebie i innych. W trakcie zajęć uczestnicy próbują inicjować interakcje społeczne, w głównej mierze oparte na rozmowie i jej utrzymaniu, a w późniejszych etapach na dyskusji. Trening uwrażliwia dzieci na niesienie pomocy innym oraz uczy proszenia o nią. Uczestnicy mają również szansę na naukę aktywnego słuchania i adekwatnego zadawania pytań w różnych sytuacjach społecznych oraz okazję na rozwój swojej asertywności przy jednoczesnym akceptowaniu czyjeś odmowy. Wszystko to w połączeniu z długofalową generalizacją zachowań ułatwia zawieranie i utrzymywanie relacji z rówieśnikami, bliskimi, jak i ogółem społeczeństwa.

Autorki artykułu: Emma Nawrocka, Anna Łuczyńska

Bibliografia:

Grządkowska, A., Pietrzak-Kurzac M., Rusiak, P., (2006) Umiejętności społeczne dzieci. Dla wszystkich starczy miejsca pod wielkim dachem nieba. Dziecko z rodziny dysfunkcyjnej w szkole, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej.

Mcilwee Myers J., (2019) Rozwijanie umiejętności życiowych u dzieci z autyzmem lub zespołem Aspergera. Wydawnictwo Harmoniaa.

Węglarz J., Bentkowska D., (2020) Trening umiejętności społecznych dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Harmonia.

pedagogika-specjalna.edu.pl/autyzm/trening-umiejetnosci-spolecznych

<a href='https://pl.freepik.com/wektory/ludzie'>Ludzie plik wektorowy utworzone przez pikisuperstar - pl.freepik.com</a>

<a href=’https://pl.freepik.com/zdjecia/rece’>Ręce zdjęcie utworzone przez 8photo – pl.freepik.com</a>

<a href=’https://pl.freepik.com/psd/tlo’>Tło pliki psd utworzone przez rawpixel.com – pl.freepik.com</a>