Autyzm jest jednym z najpowszechniej diagnozowanych zaburzeń neurorozwojowych. W ostatnich latach, w dobie zyskujących coraz większą popularność kont społecznościowych samorzeczników, o autyzmie mówi się więcej, szerzej i bardziej świadomie. Jednakże pomimo nieustannej aktualizacji wiedzy, nadal nie jesteśmy w stanie postawić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o jego przyczyny. Ten neuroatypowy rys funkcjonowania wydaje się być tym bardziej zagadkowy, jeśli weźmiemy pod uwagę, że często nie jest on stanem występującym w odosobnieniu. Współczesne badania dowodzą bowiem, że współtowarzyszą mu niejednokrotnie rozmaite schorzenia i choroby.

Badania sugerują, że około 75% osób z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu przejawia także w zróżnicowanym stopniu niepełnosprawność intelektualną. Należy przy tym podkreślić, że niepełnosprawność intelektualna, podobnie jak autyzm, nie jest chorobą. Jest stanem, wiążącym się z wyzwaniami w zakresie kompetencji poznawczych, co przekłada się między innymi na trudności w uczeniu się, planowaniu działań czy rozumieniu abstrakcji. Co więcej, sama diagnostyka niepełnosprawności intelektualnej u osób w spektrum nie jest zadaniem prostym. Badacze, tacy jak Anna Rybka i inni zauważają, że cechy charakterystyczne dla diady autystycznej – a więc trudności w komunikacji społecznej i zachowaniu – mogą rzutować na postawienie właściwej diagnozy.

W praktyce oznacza to, że osoby z autyzmem mogą mieć problem z uzewnętrznieniem swojej faktycznej wiedzy i umiejętności. Pamiętać należy także o tym, że spektrum jest zróżnicowane w występowaniu i natężeniu występujących objawów. Oznacza to, że nie ma jednej, uniwersalnej metody, która odpowiadałaby potrzebom każdego dziecka z ASD (Autism Spectrum Disorder) – nawet w kontekście tak definiowanej większości.

Osoby ze spektrum autyzmu niejednokrotnie przejawiają również objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Może się to wiązać ze wzmożonymi trudnościami w koncentracji uwagi, kontroli zachowań impulsywnych czy samoregulacji. W takim przypadku tym bardziej istotne jest odpowiednie dostosowanie stosowanych wobec dziecka metod edukacyjno-terapeutycznych. Edukatorzy oraz terapeuci powinni pamiętać o zapewnieniu właściwej ilości ruchu, stosować przerwy w trakcie prowadzonych zajęć i modulować je w taki sposób, aby nie miały wyłącznie formy stolikowej.

Czasem proste urozmaicenie ćwiczeń, takie jak przeniesienie karteczek z tekstem na tablicę lub rozłożenie ich w różnych miejscach na podłodze może dać znaczącą różnicę i ułatwić dziecku pełniejsze wykorzystanie swojego potencjału. Więcej o współwystępowaniu ADHD z autyzmem przeczytać można w naszym poprzednim artykule TUTAJ.

Zdarza się, że u osób w spektrum autyzmu występują także zaburzenia metaboliczne. Wiążą się one z nieprawidłowym przyswajaniem niektórych składników odżywczych przez organizm. Może to rzutować na procesy biochemiczne, a więc, mówiąc prościej – wpływać na codzienne funkcjonowanie. W tej kwestii bardzo ważna jest weryfikacja informacji. Internet pęka w szwach od przepisów na diety-cud, które ,,leczą” z autyzmu. Jednakże, niepotrzebnie wprowadzona restrykcyjna dieta może przynieść więcej szkody niż pożytku. Diagnostyką chorób metabolicznych zajmują się specjaliści. To oni, na podstawie badań, mogą zalecić odpowiednie kroki interwencyjne. Pamiętajmy, aby nasze podejrzenia każdorazowo konsultować więc z lekarzami.

Wiele osób ze spektrum autyzmu – zarówno dzieci, jak i dorosłych – doświadcza problemów ze snem. Mogą one przyjąć formę trudności z zasypianiem, nieprawidłowego rytmu snu czy też częstego przebudzania się.

Chyba każdemu z nas zdarzyło się, mówiąc kolokwialnie, źle spać. Następnego dnia czujemy się gorzej, szybciej tracimy cierpliwość, trudniej jest się nam skupić. Wyobraźmy sobie, że objawy te potęgują trudności związane ze spektrum autyzmu. Właśnie dlatego podczas terapii i edukacji tak ważne jest zachowanie wrażliwości na aktualny stan dziecka. 100% każdego dnia może wyglądać inaczej. Indywidualne podejście nie wiąże się bowiem wyłącznie z ogólnym zamysłem działań edukacyjno-terapeutycznych, ale też z możliwością ich modyfikacji, kiedy danego dnia zajdzie taka potrzeba.

Spektrum autyzmu mieści w sobie szeroką gamę codziennych wyzwań. Zbiór ten często wzbogacają współwystępujące choroby i związane z nimi trudności. Łatwo jest przypiąć dziecku łatkę niegrzecznego, łatwo jest określić kogoś nieuprzejmym. Dla nas może być to niewiele znaczącym komentarzem, ale dla osób w spektrum i ich rodziców te słowa mogą obijać się echem jeszcze przez długi czas. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby w swoim codziennym postępowaniu – bez względu na to, czy pracujemy z osobami z autyzmem, czy nie – zachować zwyczajną, ludzką wrażliwość. Nigdy nie wiesz, z czym mierzy się stojąca przed Tobą osoba – ale to Ty decydujesz, czy swoją cegiełkę dołożysz do budowanego wsparcia czy kolejnych trudności.

Autorka artykułu: Agnieszka Szturo

Bibliografia:

Gryszkin I. (2017), Zaburzenia metaboliczne, stres oksydacyjny, stany zapalne u dzieci ze spektrum autyzmu (ASD), [w:] Zespół kruchego X i inne zaburzenia neurorozwojowe. Diagnoza, terapia i edukacja – szanse oraz zagrożenia, (red.) Bełza-Gajdzica M., Kulisiak-Kaźmierczak J., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Rybka A., Kielar-Turska M. (2014), Problemy metodologiczne w badaniach funkcji intelektualnych osób z autyzmem, [w:] ,,Osoba ze stanami ze spektrum autyzmu. Możliwości aktywnego życia”, (red.) Kossewska J., Wydawnictwo Jak, Kraków.

Szmania L. (2015), Etiologia zaburzeń spektrum autyzmu – przegląd koncepcji, ,,Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej”, nr 11.

<a href=”https://pl.freepik.com/darmowe-zdjecie/maly-chlopiec-dziecko-w-bialej-koszulce-jazda-deskorolka-na-niebieskiej-scianie_8252273.htm#query=kids&position=19&from_view=search&track=sph”>Obraz autorstwa mdjaff</a> na Freepik