Poruszając tematykę autyzmu, coraz częściej wspomina się o neuroróżnorodności. To stosunkowo młode pojęcie podkreślające neurologiczne rozbieżności między wszystkimi ludźmi. Myślimy różnie, w różny sposób postrzegamy i interpretujemy świat. Kiedy przyjmujemy tę rozmaitość za fakt, norma staje się pojęciem względnym – bo nie ma jednego, właściwego odnośnika. Thomas Armstrong, amerykański edukator zajmujący się kwestią neuroróżnorodności uważa, że nie istnieje standard ludzkiego umysłu. Wskazuje, że stany, które dzisiaj określamy zaburzeniami i niepełnosprawnościami, w istocie niosą za sobą zarówno trudności, jak i szanse. Najprościej rzecz ujmując, neuroróżnorodność otwiera dotąd zamknięte szufladki, skłania do przyjęcia szerszej perspektywy. Należy w tym miejscu podkreślić, że nie jest ona równoznaczna z lekceważeniem wyzwań, z jakimi zmagają się osoby w spektrum autyzmu. Wręcz przeciwnie – podkreśla ich niejednorodny i złożony charakter. Podkreśla również mocne strony i talenty, którymi dysponują osoby neuroatypowe – i stawia je na równi z umiejętnościami całej społeczności.

Joanna Ziemna zwraca uwagę na dyskryminującą narrację dotyczącą autyzmu. Osoby w spektrum postrzegane są jako słabsze, niesamodzielne, niezrozumiałe. Po wpisaniu w przeglądarce Google hasła ,,cierpieć na autyzm” wyskakuje ponad 200 000 wyników. Przy zwrocie ,,chory na autyzm” jest ich niemal dwa razy więcej. Wśród tekstów objaśniających niewłaściwość tych sformułowań znajdziemy ogromne ilości takich, w których są one stosowane na porządku dziennym. To wyrażenia utrwalone w naszym języku, ugruntowane sposobem myślenia. Ale na autyzm się nie choruje, na autyzm się nie cierpi. Autyzm się ma. Osiągnięcia osób w spektrum, ich umiejętności i mocne strony nie pojawiają się pomimo ani na przekór ich diagnozie – pojawiają się, bo autyzm ich po prostu nie przekreśla. Neuroróżnorodność jest postulatem zmiany nie tylko w retoryce naukowej, ale także – a może przede wszystkim – w tej potocznej. Chodzi o to, aby w życiu codziennym myśl oni są inni zastąpiła myśl my jesteśmy różni.

W ostatnim czasie powszechnieje termin stany ze spektrum autyzmu. Używają go przede wszystkim aktywiści i samorzecznicy w spektrum, ponieważ określenie to pomaga uniknąć stygmatyzacji i staje naprzeciw ujmowania go w kategoriach choroby. Ponownie więc chodzi o podkreślenie ludzkiej różnorodności. Osoby w spektrum autyzmu chcą czuć sprawczość we własnym życiu, chcą być postrzegane na równi z innymi ludźmi. Chcą być kreatorami własnego losu i mieć realny wpływ na to, jak są odbierane. Najpopularniejsza obecnie retoryka o autyzmie nie uwzględnia tego głosu. Najwyższy czas to zmienić.

Już w ubiegłym roku na naszych profilach społecznościowych mogliście spotkać się z hasłem Autyzm – jedno pojęcie, wiele barw. Dlaczego nie dołączamy się do powszechnego, niebieskiego ruchu? Z tego samego powodu, którym kieruje się wiele działających w Internecie osób w spektrum autyzmu, jak choćby Krzysztof Tokarski (Facebook: Autyzm i życie z zespołem Aspergera) czy Ida Tymina (Instagram: ida_ma_autyzm). Wierzymy, że autyzm nie ma jednego koloru. Jest rozległym kontinuum, a różnorodność to jedna z jego cech charakterystycznych. Wśród osób z autyzmem są psycholodzy, działacze, artyści. Są ludzie samodzielni w każdym aspekcie i tacy, którzy potrzebują większego wsparcia. Są osoby wysławiające się pięknym językiem i takie, które nie komunikują się werbalnie. Są osoby pewne siebie i wycofane. Są ekscentrycy i spokojne duchy. Są optymiści i pesymiści, są zagorzeli czytelnicy i komputerowcy. Jak jeden kolor miałby pomieścić ich wszystkich?

Naszym hasłem chcemy zwrócić uwagę, że różnorodność może jednoczyć. Że warto patrzeć na ludzi z otwartą głową i sercem. Wystarczy już podziałów i dysproporcji – odmienność nie oznacza niższości. Odmienność składa się na równość.

Autorka artykułu: Agnieszka Szturo

Bibliografia:

Armstrong T., The Myth of the Normal Brain: Embracing Neurodiversity, https:// journalofethics.ama-assn.org/article/myth-normal-brain-embracing-neurodiversity/2015-04 [dostęp: 31.03.2022].

Drzazga-Lech M., Kłeczek M., Ir M. (2021), Różne sposoby definiowania autyzmu. Przegląd stanowisk, ,,Folia Sociologica”, nr 79.

Ziemna J. (2020), Autyzm – neuroróżnorodność a podmiotowość, ,,Sensus Historiae”, nr 2.

Tło plik wektorowy utworzone przez rawpixel.com – pl.freepik.com

Ludzie zdjęcie utworzone przez rawpixel.com – pl.freepik.com

<a href=’https://pl.freepik.com/wektory/tlo’>Tło plik wektorowy utworzone przez svstudioart – pl.freepik.com</a>